माघ सङ्क्रान्ति पर्व मनाईयो

6 महीना पहिले प्रकाशित

Esandhyakalin

काठमाडौं, माघ २ गते ।माघे सङ्क्रान्ति पर्व थारू समुदायसहित विभिन्न समुदायले मुलुकभर उल्लासका साथ मनाए। सूर्य धनु राशिबाट मकर राशिमा प्रवेश गर्ने दिन भएकाले माघ १ गतेलाई मकर (माघे) सङ्क्रान्ति भनिएको हो।

यो दिनदेखि उत्तरायण सुरु भई दिन छोटो र रात लामो हुँदै जान्थ्यो। उत्तरायणको आरम्भ दिन स्नान, जप, तप, ध्यान साधना र दान पुण्यदायक मानिन्थ्यो। देवघाट, त्रिशूली, कालीगण्डकी, बागमती, इन्द्रावती, त्रिवेणी, रिडी लगायतका तीर्थस्थलमा माघ स्नान गर्ने भक्तजनको भिड लागेको थियो। ती स्थानमा विशेष मेला समेत लागेको थियो।

तराईवासीले माघ १ लाई नुहाउने पर्वका रूपमा मनाए। यो दिन स्नान गरेर तिल दान गरे सुन दान गरेसरहको पुण्य प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास थियो। धर्मशास्त्रविद् प्रा. डा. देवमणि भट्टराईका अनुसार, माघे सङ्क्रान्तिमा घ्यू, चाकु, तिल, तरुल र खिचडी खाएर शीतकालमा न्यानो प्राप्त गरिन्थ्यो।

यस दिन तिलको तेलले मालिस गर्दा शरीरबाट दूषित पदार्थ बाहिर जाने र स्नायुमण्डल सुदृढ हुने मान्यता थियो। महाभारतका भीष्मले सूर्य उत्तरायण भएपछि शरीर त्यागेको कथालाई विशेष महत्व दिइन्थ्यो।

थारू समुदायले यो पर्वलाई माघी नयाँ वर्षको रूपमा पाँच दिनसम्म धुमधामले मनाए। बिहानै जलाशयमा स्नान, पूजा, आशीर्वाद ग्रहण, खानपिन, र रमाइलो गर्दै उनीहरूले माघी पर्वको शुभारम्भ गरे। साँझ ठूला मुढा बालेर धुनी जगाई, परिवार र पाहुनासँग बसेर भोजन गर्ने परम्परा थियो।

यो पर्वमा गाउँका मुखियादेखि विभिन्न पदाधिकारीको चयन लोकतान्त्रिक विधिबाट गरिन्थ्यो। यस सहमतिलाई ‘माघी देवानी’ भनिन्थ्यो, जसले विवाह, यात्रा र बसाइँसराइका लागि साइत हेर्न नपर्ने मान्यता स्थापना गर्थ्यो।

माघ महिनाको महात्म्यका विषयमा धर्मग्रन्थमा वर्णन गरिएको छ। स्कन्दपुराणका अनुसार, पौष शुक्ल पूर्णिमादेखि सुरु भएको स्वस्थानी व्रतकथा माघ शुक्ल पूर्णिमासम्म चल्ने प्रा. डा. भट्टराईले बताए।

कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालयले यो दिनलाई राष्ट्रिय कृषि जैविक विविधता दिवसको रूपमा समेत मनाएको थियो। तरुल, सखरखण्ड, पिँडालु, र अन्य कन्दमूलको सेवन गरिन्थ्यो, जसले जैविक विविधताको महत्त्वलाई जोड दिएको थियो।

साभार ः नेपाल प्रेस